شپش انسان (Pediculus humanus capitis) میزبان انسان‌ها از هزاران سال پیش بوده و امروزه همچنان به عنوان یک مشکل شایع به ویژه در کودکان و در جوامع مختلف مطرح است. در سال‌های اخیر شیوع شپش افزایش یافته و مقاومت در برابر حشره‌کش‌های رایج با مکانیسم عصبی (مثل پرمترین و مالاتیون) رو به افزایش است. این مسئله منجر به پیدایش درمان‌های فیزیکی جدید مانند محصولات مبتنی بر دی‌متیکون شده است که بدون اثر عصبی و با مکانیسم فیزیکی عمل می‌کنند.

دی‌متیکون‌ها (Dimeticones):

– پلیمرهای سیلیکونی مصنوعی با سطح تنش بسیار پایین

– بی‌خطر و غیرسمی برای انسان

– خواص مولکولی شامل زنجیره سیلیکون-اکسیژن با گروه‌های متیل جانبی

– در محصولات مختلفی از جمله لنزهای تماسی، شامپوها، لوسیون‌ها و اخیراً درمان‌های شپش استفاده می‌شوند

مکانیسم اثر دی‌متیکون بر شپش سر (Mode of Action):

– کشته شدن شپش‌ها به شکل فیزیکی، بدون اثر مواد سمی عصبی

– دو فرضیه اصلی برای مرگ شپش‌ها:

– انسداد سیستم تنفسی شپش و خفگی (مطالعه با NYDA® که شامل 92% دی‌متیکون است)

– اختلال در مدیریت آب بدن شپش‌ها و ایجاد استرس اسمزی و پارگی روده (مطالعه با 4% دی‌متیکون/96% سیکلو متیکون Hedrin®)

– دی‌متیکون پوششی روی سطح بدن شپش ایجاد کرده و وارد مجاری تنفسی می‌شود

شواهد تجربی و بالینی (Laboratory and Clinical Evidence):

– مطالعات آزمایشگاهی ex vivo نشان‌دهنده اثربخشی بسیار بالای محصولات حاوی دی‌متیکون با غلظت بالا (92%)، با مرگ 100% شپش‌ها در 20 دقیقه

– محصولات با غلظت پایین (4%) دارای اثربخشی کمتر و بعضاً شپش‌ها پس از مدتی بهبود می‌یابند

– مطالعات بالینی تصادفی و کنترل شده نشان دادند که محصولات با دی‌متیکون غلیظ سطوح بالایی از درمان موفق (تا 97%) دارند که برتری قابل توجهی نسبت به پرمترین دارند

– اثر ضد تخم (ovicidal) قوی در محصولات با غلظت بالا مشاهده شده است که این ویژگی بسیار مهم است چون تخم‌ها معمولا مقاوم‌ترند

ایمنی و سرطان‌زایی (Safety)

– دی‌متیکون‌ها به دلیل بی‌خطر بودن و عدم جذب سیستمیک، در محصولات آرایشی و پزشکی متعددی کاربرد دارند

– در مطالعات حیوانی عوارض تراتوژنیک، سرطان‌زا یا ژنوتوکسیک مشاهده نشده است

– با وجود اینکه خود دی‌متیکون نسبتاً غیرقابل اشتعال است، برخی محصولات ترکیبی (مثلاً آنهایی که شامل سیکلو متیکون فرار و قابل اشتعال هستند) خطر آتش‌سوزی دارند و هشدارهایی برای پرهیز از اشتعال در بسته‌بندی وجود دارد

نتیجه‌گیری و چشم‌انداز (Conclusion and Outlook)

– محصولات مبتنی بر دی‌متیکون به عنوان جایگزینی مطمئن و موثر برای پیروان درمان‌های بدون اثر عصبی و یا مواردی که مقاومت به این داروها وجود دارد، مطرح هستند

– ترکیب فیزیکی مکانیسم اثر باعث می‌شود مقاومت شپش‌ها به این محصولات به ندرت رخ دهد

– انتظار می‌رود در آینده نه چندان دور، این نوع محصولات بازار درمان شپش را در دست بگیرند و محصولات دارای مکانیسم عصبی به تدریج کنار روند